Yasmine KHRIS
Itzultzailea
AZKEN PUNTUA

Mespretxua

Ogirik ez badute, jan dezatela opila” itzul genezake euskarara Maria Antonietaren esaldi ospetsua. Mespretxuz blaituta dago perpausa, mespretxua baitzerion erreginari. Erantzun horrek, nahi gabe ironikoa denak, herri-klaseen eta nobleziaren arteko distantzia soziala erakutsi nahi du. Izan ere, harrokeriak mila bisaia ditu, baina dinamika bera segitzen du: plebea kontrajartzen zaie patrizioei (adi, hemen gramatikak ez du egia mozorrotzen: plurala eta singularraren erabilera ez da ustekabekoa).

1765ekoa da aipua, eta akaso ogia-opila dikotomia ez da oso aktuala, baina esaldi “hiltzaile” anitzek osatzen dute klasismoaren sorta. Donald Trumpen «har itzazu alutik» (cit. Ehem.), edo Emmanuel Macronek 2018an gazte langabe bati esan ziona, «Nik kalea gurutzatuz gero, lana aurkituko dizut». Pinochetek txapela irabazi zuen: «Barkamena eskatzea? Eska dezatela haiek!», zazpi urteko diktaduraren ondoren.

Eta jopuntua? Sarritan biktimak berberak izaten dira: emakumeak, kolektibo zaurgarriak, pobreak... edo euskaldunak, beren hizkuntza-eskubideak bermatu nahi dituzten euskaldunak. Eta mespretxuaren erantzuna zein da? “Ez dago mespretxua bezain azkar ordaintzen den zorrik”. Hau ere aipua da, baina ez galdetu norena, plebea gara denok.